0. المخططات المعرفية المشوهة (Schemas):
يعرفها يونغ على أنها مجموعة من المعتقدات والأحكام العقلية مكونة من ذكريات وعواطف وخبرات جسدية، تتشكل خلال مرحلتي الطفولة والمراهقة وهي ثابتة نسبيا، تتعلق بالذات والعلاقات مع الآخرين، وهي اختلال وظيفي واضح عند حالات وفي مواقف معينة.
أي هي نماذج معرفية وعاطفية تظهر مبكرا وبروزها خلال الحياة بواسطة الخبرات التي يعيشها الفرد عن عائلته أو أصدقائه ومحيطه الاجتماعي من سخرية، اعتداءات، رفض، إهمال، إفراط في الحماية، تخلي، حرمان وفقدان وكل شيء بإمكانه أن يؤدي إلى صدمة ويؤثر طيلة الحياة. (أمال حجاج، 0000، ص: 00)
0. معلومات أولية:
البيانات العامة:
- الاسم: ع. م
- الجنس: أنثى
- العمر: 00
- المستوى الدراسي: ابتدائي
- الوضعية الاجتماعية: متزوجة
- المهنة: ربة منزل
الوضع الصحي:
- الحالة الجسدية: لا تعاني من أي إعاقة جسدية
- أمراض مزمنة: ضغط الدم، داء السكري
- التاريخ الطب النفسي: تم التوجه إلى طبيب أعصاب والأمراض النفسية
ظروف الإحالة:
تمت إحالة الحالة من طرف الزوج نتيجة بعد وفاة ابنهما الأصغر لاحظ تغيرات في السلوك والانفعال مثل العزلة، انخفاض الرغبة في المشاركة في الأنشطة اليومية، وكذلك انعكاس حالتها النفسية على التواصل الأسري والعلاقة الزوجية.
0. ملخص الحالة:
تبلغ الحالة من العمر 00 سنة، وهي أم لخمس أبناء (0 إناث، 0 ذكور)، توفي الأخ الأصغر عن عمر 00 سنة. وفق رواية الأم، كانت شدة تعلقها به مميزة مقارنة ببقية الأبناء. كان الابن يؤدي خدمته الوطنية العسكرية، وخلال آخر اتصال هاتفي أكد لها أنه سيعود إلى المنزل، غير أنّ عودته كانت محمولة في نعش بعد أن وُجد منتحراً (بحسب تقرير الطب الشرعي). وقد شكل هذا الحدث صدمة نفسية عميقة للأم، خاصة وأن فترة غيابه كانت أطول من المعتاد.
منذ تلك اللحظة، عاشت الأم حالة من الإنكار والصدمة؛ إذ رفضت تقبّل رواية انتحاره، وتعارض بشدة أي فرد يذكر لها تفاصيل الوفاة. كما لوحظ أنها يوم الجنازة بدت باردة الانفعال، تمارس السلوكيات الاعتيادية (الأكل، الحديث مع الآخرين) دون تعبير انفعالي واضح، إلى أن رأت ابنها داخل النعش، حيث دخلت بعدها في حالة بكاء وانهيار، ثم عادت سريعاً إلى حالة الجمود الانفعالي (Emotional Numbing).
مع مرور الوقت، بدأت تظهر عليها أعراض اكتئابية واضحة: فقدان الدافعية، التكاسل عن أداء المهام المنزلية، إهمال العناية بالزوج والأبناء، فتور العلاقة الزوجية حتى عند تهديد الزوج بالطلاق، الإهمال في الطبخ والنظافة، إضافة إلى نوبات بكاء متكررة عند لومها من طرف العائلة. كما أصبحت تقضي معظم وقتها في النوم أو الأكل بشراهة ومشاهدة التلفاز، مترافقة مع شعور دائم بالتعب والإرهاق الجسدي.
في الجانب المعرفي: إدراكياً، طغت على الأم أفكار متكررة ولوم ذاتي مستمر، إذ تتساءل: "هل مات جائعاً؟ هل كان يتألم؟ هل احتاجني وناداني ولم أسمعه؟"، كما تُحمّل الأب مسؤولية التحاق الابن بالخدمة العسكرية، وتردد عبارات من قبيل: "لم يشعر أحد بما أشعر به.
اجتماعياً، انسحبت الأم من المشاركة في الأنشطة العائلية والاجتماعية، حتى في المناسبات الدينية والأعياد. كما أنها لا تزال تزور قبر ابنها أسبوعياً تقريباً (كل يوم جمعة)، وتنهار عاطفياً عند رؤية أصدقائه، تقول: وأنا ابني وعدني وجاءني ميت...
إلى جانب ذلك، ظهرت اضطرابات معرفية مثل ضعف التركيز والنسيان (نسيان الطعام فوق النار مثلاً). وبحسب روايات الأسرة، فإن شخصيتها قبل الفقدان كانت على النقيض تماماً: امرأة نشيطة، جميلة المظهر، محبة للعناية بالمنزل والأبناء والزوج، ذات حضور اجتماعي بارز.
تجدر الإشارة إلى أن الحالة كانت قد زارت طبيب الأعصاب والأمراض النفسية، الذي وصف لها علاجاً دوائياً مضاداً للاكتئاب والقلق Sulpiride وEscitalopram BEKER على مدى الأشهر الستة الأخيرة، دون تحسن ملحوظ في الأعراض السريرية. كما أن قدومها إلى الجلسات النفسية كان بطلب من زوجها الذي لم يتمكن من إيجاد حل لوضعها رغم طول فترة المعاناة.
0. Çarpık Bilişsel Şemalar: Jung bunları anılar, duygular ve fiziksel deneyimlerden oluşan bir dizi zihinsel inanç ve yargı olarak tanımlar. Çocukluk ve ergenlik döneminde oluşurlar ve nispeten istikrarlıdırlar, kişinin kendisiyle ve başkalarıyla olan ilişkileriyle ilişkilidirler. Belirli durum ve koşullarda açıkça işlevsizdirler. Yani, erken yaşta ortaya çıkan ve bireyin aile, arkadaşlar ve sosyal çevreyle yaşadığı deneyimler aracılığıyla yaşam boyunca devam eden bilişsel ve duygusal kalıplardır. Bu deneyimler arasında alay, saldırı, reddedilme, ihmal, aşırı koruma, terk edilme, yoksunluk ve kayıp gibi travmaya yol açabilecek ve yaşam boyu etkileri olabilecek her şey bulunur. (Amal Hajjaj, 0000, s. 0) 0. İlk Bilgiler:
Genel Veriler:
- Adı Soyadı: A. M
- Cinsiyet: Kadın
- Yaş: 00
- Eğitim düzeyi: İlkokul
- Medeni durumu: Evli
- Mesleği: Ev hanımı
Sağlık durumu:
- Fiziksel durumu: Herhangi bir fiziksel engeli yok
- Kronik hastalıkları: Tansiyon, diyabet
- Psikiyatrik öyküsü: Olgu nöroloji ve psikiyatriste sevk edildi
Sevk koşulları:
Olgu, en küçük oğullarının ölümü nedeniyle eşi tarafından sevk edildi. Eşi, izolasyon, günlük aktivitelere katılma isteğinin azalması gibi davranış ve duygu durumlarındaki değişiklikleri ve psikolojik durumunun aile içi iletişim ve evlilik ilişkisi üzerindeki etkisini fark etti.
0. Vaka özeti:
Vaka 00 yaşında ve beş çocuk annesi (0 kız, 0 erkek). Küçük erkek kardeş 00 yaşında ölmüş. Annenin ifadesine göre, ona olan güçlü bağlılığı diğer çocuklarınkinden belirgindi. Oğlu askerlik görevini yapıyordu ve son telefon görüşmelerinde eve döneceğine dair güvence vermişti. Ancak (adli tıp raporuna göre) intihar ettiği anlaşılınca tabutla geri götürüldü. Bu olay, özellikle de oğlunun normalden daha uzun süre yokluğu nedeniyle anne için derin bir psikolojik şok oldu.
O zamandan beri anne bir inkâr ve şok hali içinde yaşadı; oğlunun intiharını kabul etmeyi reddetti ve ölümünün ayrıntılarını kendisine anlatan herkese şiddetle karşı çıktı. Cenaze günü duygusal olarak soğuk göründüğü, tabutun içindeki oğlunu görene kadar normal davranışlar sergilediği (yemek yeme, başkalarıyla konuşma) ve net bir duygusal ifade sergilemediği, ardından ağlamaya ve yere yığılmaya başladığı, ardından hızla duygusal uyuşukluk durumuna geri döndüğü kaydedildi.
Zaman geçtikçe belirgin depresyon belirtileri göstermeye başladı: motivasyon kaybı, ev işlerini yapmada tembellik, kocasına ve çocuklarına bakmayı ihmal etme, kocası onu boşamakla tehdit ettiğinde bile evlilik ilişkisine ilgi duymama, yemek pişirmeyi ve temizliği ihmal etme, ayrıca aile tarafından suçlandığında sık sık ağlama nöbetleri. Ayrıca zamanının çoğunu uyuyarak, oburca yiyerek ve televizyon izleyerek geçirmeye başladı; bunlara sürekli bir yorgunluk ve fiziksel bitkinlik hissi eşlik ediyordu.
Bilişsel açıdan: Bilişsel olarak anne, tekrarlayan düşünceler ve sürekli kendini suçlamalarla boğuşuyordu; şu soruları düşünüyordu: "Açlıktan mı öldü? Acı çekiyor muydu? Bana ihtiyacı vardı ve beni çağırdı da ben duymadım mı?" Ayrıca oğlunun askerlik görevinden dolayı babayı suçluyor, "Kimse benim hissettiklerimi hissetmedi" gibi ifadeleri tekrarlıyordu.
Sosyal açıdan ise anne, dini günler ve bayramlar da dahil olmak üzere ailevi ve sosyal aktivitelere katılmaktan kaçınıyordu.Oğlunun mezarını hâlâ neredeyse her hafta (her cuma) ziyaret ediyor ve arkadaşlarını görünce duygusal olarak çöküyor, "Oğlum bana söz verdi ve sonra ölü döndü..." diyor. Ayrıca, konsantrasyon eksikliği ve unutkanlık (örneğin, ocağa yemek koymayı unutma) gibi bilişsel bozukluklar da geliştirmiş. Ailenin anlattıklarına göre, kaybından önceki kişiliğiTam tersiydi: evine, çocuklarına ve kocasına bakmayı seven, sosyal açıdan öne çıkan, aktif ve güzel bir kadındı. Hasta daha önce bir nörolog ve psikiyatriste gitmiş ve doktor son altı aydır antidepresan ve anti-anksiyete ilaçları (Sülpirid ve Esitalopram Beker) yazmış, ancak klinik semptomlarında gözle görülür bir iyileşme olmamıştı. Kocası psikolojik danışmanlık almasını istemiş, ancak uzun süredir çektiği acılara rağmen rahatsızlığına bir çözüm bulamamıştı.